|
Bir süredir yaşadığım sağlık sorunları ve beni çok etkileyen bazı akraba kayıpları; amatörce yapmaya çalıştığım “Bursa Bağımsız” haber portalını ihmal etmeme sebep oldu.
Bu edilgen dönemimde beni negatif veya pozitif anlamda etkileyen birçok olay yaşadım. Bu nedenle bir iç hesaplaşma ve bazı gerçeklerle yüzleşme içine girdim.
İşte b u noktada beni en çok düşündüren, etkileyen ve benim duygu dünyamda merkeze oturan kavram nedense “Vicdan” oldu.
Çünkü vicdan; insanı insan yapan, yanlış ve doğrunun ne olduğunu bildiren duygu ve içsel sestir.
Sol /Sosyal Demokratların yakından tanıdığı kendisinden efsane başkan diye söz edilen İstanbul Belediye Eski Başkanlarından Sayın Ahmet İsvan, benim roman ve köşe yazılarımın takipçisi bir büyüğümdür.
Beni her zaman motive eden, onurlandıran, okuduğu her yazıma ufak notlar yazarak değerlendirme yapıp yanıt veren çok değerli bir dosttur.
Sevgili Dostum Ahmet İsvan, “ 21.9.2010 ” tarihinde gönderdiği e-mailde yazdığım bir yazıyla ilgili değerlendirmesini aşağıdaki şu cümle ile ifade etmişti:
“Sen partimiz içindeki namuslu insanların hafızası ve vicdanısın”
Bu övgü ve onur veren değerlendirme aslına bakarsanız taşınamayacak kadar ağır bir yüktür.
Her şeyden önce bu söze layık olmak hakkını vermek gerekir.
Düşünsenize; “namuslu insanların hafızası” olacaksınız; hadi diyelim bu Allah vergisi bir özellik ama ya “Vicdanı olmak…” o kadar kolay mı?
VİCDAN…
Felsefeye göre, iç huzuru veya iç sıkıntısı vererek kişiyi uyaran, vicdan bir kavram değil, kişinin bir yeteneğidir.
Vicdan hakkında yapılan tanımlamalara örnekler verirsek;
Vicdan insanın görgü ve bilgileriyle kendini yargılama yetisidir.
Vicdan kişiyi eylemleri hakkında yargılayarak, onaylayarak, hesap sorarak, suçlayarak hükümler veren öznel bir bilinçtir.
Vicdan insana hata ve doğruyu bildiren bir iç sestir.
Vicdan insana iyi ve kötüyü gösteren en iyi yol gösterici, en iyi pusuladır.
Vicdan neyin doğru neyin yanlış olduğunu bildiren gerçek ve tek ahlak hocasıdır.
Vicdan hata ve doğrunun sınırını belirleyen, uyumak bilmeyen, kişiyi her an, her yerde izleyen, kişinin niyetlerine göre yargılarda bulunan bir hâkimdir.
Vicdan insanın bütün duygu ve düşüncelerini, bu duygu ve düşüncelerdeki maksat ve niyetleri adım adım izleyen, hiçbirisini kaçırmayan, hatır, gönül, hoşgörü, merhamet, dostluk, iltimas vb. tanımadan yargılayıp sorumluluğu takdir eden her zaman uyanık bir hâkimdir.
Vicdan, ruhun ilahi yasalarının yüce bir ses tarzında yansıdığı, İlahi İrade Yasaları’nın gereklerini bildiren bir yeteneğidir.
Birazda İslami duyarlılıkla vicdanı irdeleyelim:
Vicdan: İnsan ruhunun en ileri bilgi kaynağıdır. O, bir şeye “evet” dedi mi, onu ne akıl yalanlayabilir, ne de duyu organları.
Vicdan, akıl ve beş duyu; hepsi de insana bir şeyler takdim ederler, ayrı ayrı hakikatlere kapı açarlar. Ama üstünlük daima vicdandadır; onu akıl takip eder, beş duyu ise en sonda gelir.
“Hissin akıl karşısındaki durumu ne ise, aklın vicdan karşısındaki durumu da odur.
Vicdana ters düşen bir akılla amel edilmez. Bir hakikati vicdanen biliyorsak, onun olmadığına dair getirilen bütün aklî deliller demagojiden ileri gitmez.
Meselâ, yaptığımız bir haksızlık için vicdan azabı duyuyorsak, aklımızın ileri süreceği hiçbir özür, derdimize deva olmaz.
İnsan birçok hakikati vicdanen bilir. Görme, işitmeden ne kadar farklı ise, vicdanen bilme de aklen kavramadan o kadar ayrıdır.
Vicdanda kıyas, mantık, fikir yürütme, hipotezler kurma yoktur. O, bütün bunlara muhtaç olmaksızın, hakikatleri doğrudan bilir.
Maviyi yeşilden gözümüzle ayırt ettiğimiz halde, şefkatin sevgiden yahut korkunun endişeden farkını vicdanen biliriz.
Akıl da vicdan da iktidar ve kontrolsüz güce emanet edilemez... Daha doğrusu edilmemelidir!..
Tüm bu öğretilere karşın bir noktanın da altını çizmek durumundayız. Vicdanlı olacağız diye taşınamayacak derecede ağır yüklerin altına girmekte büyük hatadır.
Yıllarca çevrelerine çok verici olan insanların sonunda bunalıma girip bilinç altına ittikleri öfkelerini kontrol edemeyip “yeter artık, bıktım, usandım, yoruldum, tükendim, artık kendimi düşüneceğim” gibi davranışlarla yaşam biçimlerinde beklenmedik bir şekilde U dönüşü yapabilirler.
Çünkü
Vicdan + Evham = Depresyon
Bu formülü şu nedenle burada belirtmek durumunda kaldım:
Kendini yıpratacak düzeyde vicdan ve fedakârlık duygusu gelişmiş insanların psikolojileri daha kolay bozuluyor. Bu tabloya eklenen kuşkucu, kaygılı yapıyla birlikte depresyona giden yolun kapısı aralanıyor.
Psikologların inceleme ve araştırmalarına baktığımızda şu tespitleri görebiliyoruz:
”Çevremizden de gözlemleyebileceğimiz gibi aşırı fedakâr olarak nitelendirilen bireyler kolayca karamsarlığa kapılıp, sorunlar karşısında çözüm yaratmakta güçlük çekiyorlar.
Aşırı fedakâr kişilerde görülen bu süreçte cezalandırılma, kuşkuculuk gibi düşünce kalıpları da birlikte görülebiliyor.
Psikolojik araştırmalara göre; iki yapısı (evham-vicdan) yüksek olan kişilerin endişe ve depresyon geliştirme olasılıkları çok yüksek.
Evham-vicdan kapanına kısılmış kişilerde halk arasında panik atak olarak bilinen endişe atakları yaşama olasılığı da yükseliyor.”
Buradan da anlıyoruz ki herkes taşıyabileceği yükün altına girmeli… Yoksa hem kendisine hem yakınlarına fayda yerine zarar verebilecek konuma gelebiliyor.
Yine psikologlar şu açıklamaları yapıyorlar:
”Aşırı vicdan ve evham girdabına kapılan kişileri huzurdan uzak bir yaşam bekliyor. Bu kişilerde adalet kavramı aşırı önem kazanıyor. Adaletsiz olaylara tepki gösteren bireylerde; kalp krizi, beyin kanaması, kanser veya herhangi bir hastalık adaletsizlik olarak algılanıyor.”
Okuduklarımızdan anlıyoruz ki;
Evham ve vicdan kavramları bir arada düşünüldüğünde Freud’un ‘süper ego’ denilen kavramına çok yakın bir yapı gösteriyor.
Yani yapılacak davranışın toplumsal şartlara, ahlak gibi kavramlara uygunluğu belirlenip ona göre hareket sağlanıyor. Bu yapısı belirgin olan bireyler, her an bir şeyin bedeli olarak veya olmayarak hayatlarındaki bir şeylerin kötü gidebileceğine inanıyorlar.
Bu yapı da kaygı bozukluklarının ve depresyonun temelini oluşturuyor.
Bu olasılıkları dikkatle incelediğimizde insanlık için “VİCDAN” kavramının önemi daha iyi anlaşılacaktır.
Çünkü yapılan tüm yasalarda, tüm uygulamalarda vicdanın yokluğu; toplumu bozan çürüten, zulme sebep olan, hatta insanlığı yok eden savaşlara ve bazı insanları da sapkınlıklara götüren bir yol olur.
Vicdanlı olmayı, ahlaklı olmayı doğru anlamadan, kavramadan, içselştirmeden mecburi bir görev gibi yapmaya kalkanlarda da yukarda saydığımız “Vicdan + Evham = Depresyon” durumu ortaya çıkar.
Bu nedenle yaşamımızda “Vicdan” kavramı çok önem taşıyor.
Son zamanlarda bu nedenle bu kavram yaşamımın fazlaca merkezine girdi ve beni uzun uzun düşündürdü.
Hepimiz konuşurken ve kendimizi tanımlarken hep “vicdanlı” olduğumuzdan söz ederiz. Aklı başında hiç kimse “ben vicdansızım” demez, diyemez!..
Hatta kendisi öyle olsa bile itibar kaybetmemek için bunu açığa dökemez.
Yine aklı başında olan tüm ana babalar çocuklarının ahlaklı, vicdanlı, namuslu, merhametli olmasını isterler.
Psikolog Fazilet Seyidoğlu bu konuda bazı önermelerde bulunmuş bunları sizlerle paylaşmak istedim:
“Çocuğunuzun yardımsever, merhametli, şefkatli, vicdan sahibi olmasını istiyorsanız öncelikle bunu sözlerinizle, davranışlarınızla ona gösterin. Çevrenize, komşularınıza karşı yardımsever olun. Tabiatı, hayvanları sevdirin. Karşılık beklemeden iyilik yapmanın bir erdem olduğunu anlatın.
Nedir çocukların ahlaklı, vicdanlı olmalarını sağlayan?
Acaba çocuklar dünyaya gelirken “ahlaklı, vicdanlı, iyi huylu” mudurlar, yoksa bunlar sonradan mı gelişir?
Yıllardır psikoloji bilimi bu gibi soruların cevabını araştırıyor. Çeşitli cevaplar arasında en çok kabul göreni, insanın belli özelliklerle dünyaya geldiği, ama bu özelliklerin bir araya nasıl bir kompozisyon içinde getirileceğinin, hangisinin yeşerip gelişeceğinin, hangisinin solup gideceğinin anne baba davranışlarına bağlı olduğudur.
Tabi ki anne babaların yanı sıra içinde yaşanılan toplumun kuralları, beklentiler, dini inançlar da unutulmamalıdır.
İnsanı diğer canlılardan ayıran özellik vicdan ve merhamettir.
Vicdanlı, merhametli bir evlat, bir gelin, bir torun, bir öğretmen yetiştirmek istemez misiniz?..
Çocuklarınızın merhametli vicdanlı olmasını istiyorsanız size pratik birkaç tavsiye:
Aile içinde birbirinize şefkatli davranışlarda bulunarak model olun. Sevgi dolu ve sıcak bir aile ortamı içinde büyüyen çocuklar başkalarının duygularına daha duyarlıdır.
Uyuyan yabancının üstünü örtün, çocuğunuz düştüğünde ona bağırmayın, 'çok mu acıdı?' diyerek sarılıp acısını hissettiğinizi ona fark ettirin.
Çevrenizde yardımsever davranışlarda bulunun. Fakirlere, muhtaç olanlara yardım edin; küçülen kıyafetlerinizi, oyuncaklarınızı çocuğunuz ile birlikte seçip verin.
Çocuğunuzun size yardımcı olmasına izin verin. Eline toz bezi verin, birlikte evin tozunu alın. Sofrayı hazırlama, bulaşık makinesini boşaltma, küçük kardeşiyle ilgilenme veya çöpleri atma gibi evle ilgili düzenli sorumluluklar verin.
Tabiatı ona sevdirin. Tabiat ile bütünleşmesinde ona yardımcı olun. Evinizdeki çiçekleri sulama vazifesini verin. Çiçekleri koklayın ve hatta çiçeklerle konuşun.
Hayvanları sevdirin ve besleyin. Birlikte aç bir köpeği, susamış kediyi besleyin; artan yemeklerinizi poşetleyip sokaktaki hayvanlara verin. Karıncaları ezmeyin.
Onun paylaşmanın güzelliğini, sevincini içinde hissetmesine vesile olun. Beslenme çantasına arkadaşlarıyla paylaşması için ara sıra sürprizler hazırlayın.
Düşünceli ve iyiliksever davranışları onun karakteriyle özdeşleştirin. \'Sen yardımsever, güzel düşünen bir çocuksun\' gibi.
Davranışlarının başkaları üzerinden etkilerini anlatın. Arkadaşına zarar verdiğinde veya haksız bir davranışta bulunduğunda \'Sen onun yerinde olsaydın ne hissederdin?\' sorusunu sorun. Haksız davranmasına izin vermeyin. Kurallarınızı açık ve net koyun.
Duygularını anlayın ve ifade etmesinde yardımcı olun, duygularını anladığınızı ona hissettirin ve bol bol duygularıyla ilgili sözcükler kullanın. \'Çok kızgın gözüküyorsun, bir şey mi oldu?\' gibi...
Akrabalarınızla ilişkilerinizi güçlendirin. Dayı, hala, amca, teyzeleriyle düzenli görüşmesine vesile olun.
Karşılık beklemeden iyilik yapmanın bir erdem olduğunu ona davranışlarınızla ve sözlerinizle ifade edin. Siz de karşılık beklemeden iyilikler yapın.
İyi çocukların yapacağı şeylerin listesini çıkarın, odasına asın. Yaptığı her iyiliğin muhakkak karşılık göreceğini anlatın.
İdeallerine, iyi çocukların yapacakları şeyleri koyun. Yaptığı her iyi davranışta meleklerin onu alkışladığını ve yaptığı iyiliklerin bu dünyada ve ahi-rette de iyilik olarak karşısına çıkacağını anlatın”
Psikolog Fazilet Seyidoğlu’nun bu tavsiyelerine yüzlerce önermeyle katkı yapabiliriz.
.
Şimdi biliyorum ki bu yazımı okuma zahmetine katılan herkes biraz şaşkındır!!! Bu güne dek ağırlıklı olarak siyaset yazan bir insan neden böyle bir yazı yazma gereği duyduğumu merak edip “acaba sebebi ne?” diye düşünebilir.
O nedenle neden gerek duyduğum konusuna şöyle bir açıklama yapabilirim:
Bu yazım öncelikle kadın erkek ayırmadan yaşlı genç kategorize etmeden hatta cahil kültürlü farkını gözetmeden herkes için yazdım.
Yine bu yazımı, sağcı solcu gözetmeden, ideolojik farklılıklara takılamadan, hatta inançlı, inançsız olan hereksele paylaşmak için yazdım.
Bu yazıyı, en güçlüden en güçsüze, en hodbin ve zalimden en müşfik ve hoşgörülüye empati yapabilmeleri için yazdım.
Bu yazıyı kendini en fedakâr, en özverili, en iyiliksever ve insanlar için sürekli koşturduğunu başa kalkıp farkında olmadan vicdansızlaşanlar için yazdım
Bu yazıyı ben çok vicdanlıyım, ben çok iyilikseverim, ben ömrümü başkalarına adamış fedakârlığı yaşam biçimine dönüştürmüş bu nedenle tükendiğini ilan ederek saygısızlaşan hatta yozlaşan daha da ötesi farkına varmadan vicdansızlaşanlar için yazdım…
Birde bu yazıyı bazı siyasilerin, inatla hata üstüne hata yaptıklarını bilmelerine karşın vazgeçemediği egolarını şişirmek ve toplumu kandırmak için gerçeklerin ve vicdanlarının üstüne siyah bir şal örtüp; “beni itibarsızlaştırmaya çalışıyorlar” diye inkâr politikası izleyip kendini ve toplumu kandıranlar için yazdım.
Yine bazı aklı ve isterisi mantığının ve aklının önüne geçmiş, makam ve mevki için zücaciye dükkânına girmiş fil gibi her şeyi yıkıp döken, etrafındaki insanları kırıp inciten, geçmişi, dostlukları, paylaşılan güzellikleri hiçe sayan; hatta zorda kalınca iftira atıp insan satan ama bu gün milleti temsil etme görevini üstlenmiş siyasilerin (!) kalmışsa vicdanlarına dokunsun diye yazdım.
Bir önemli nedense bu toplumun değer yargılarına ve geleneklerine saygı duymayan; ana- babalarına ve kendilerine ihtiyaç duyan yaşlılarına saygı sevgi göstermeyen veya yaptığı görevi ve hizmeti onların başına kalkan, onurlarını kıran, vicdansızlığı vicdanla karıştıran modern çağın (!) evlat türlerine akıllarını başlarına alsınlar diye yazdım.
Yine insanlara ve yakınlarına hangi gerekçeyle olursa olsun; sevgi yerine yüreklerinde öfke, kızgınlık, kırgınlık, nefret biriktirip o duygularıyla insanların en zorda olduğu, en zayıf olduğu bir zamanda intikam almaya kalkan marazi ruhlar iflah olsun diye yazdım.
Ayrıca;
İyi gün dostlarına, zor günlerde kaybolanlara, en ufak bir çıkar çelişkisinde dostluğu bir kalemde silebilen faydacılara, dostluğu “hep bana reb bana” olarak anlayan çıkarcılara acaba bir çıkarım olurda ders alırlar mı diye yazdım.
Ama en önemlisi toplumun geleceğini şekillendirecek yurttaşları yetiştiren tüm ana babalara, toplumsal onurun temel taşı olan saygı ve sevgiyi unutmuş haddini aşmış tüm entel dantel olmuş evlatlara akıllarını başlarına alsınlar diye yazdım…
Unutulmasın ki; çekilen acıların her biri yağmur tanesi olsaydı, o yağmur bugün başlar ve sonsuza kadar devam ederdi…
Güler Buğday
|
