Büyük devlet nasıl davranır?

25 Haziran 2012 Pazartesi, 07:36

İsmail Küçükkaya/AKŞAM

Türkiye'nin yükselmekte olan bir ülke olduğu doğrudur.
Gücünü, on yıldır devam eden siyasal istikrara ve 'dünyanın kriz çağında' ayakta kalan ekonomisine borçlu.
Sonra, geleneksel dış politikayı değiştirip daha aktif ve iddialı davranan yönetimine.
İnisiyatif alıp, bölgesel güç olarak kendini kanıtlamak öncelikli amaç.
Bu yolla 'yerkürenin en önemli coğrafyasında' alınmakta olan kararlarda söz sahibi bir küresel aktör haline gelmek... Daha doğrusu tek süper gücün stratejik ortağı olmak...
Geçtiğimiz hafta iki uluslararası çok önemli zirvede gördük ki, ülkemizin bu pozisyonu tescil edilmiş. Kızsanız da eleştirseniz de Başbakan'ın bu anlamda dünyanın sayılı liderlerinden birisi haline yükseldiğini kabul etmek zorundasınız. Bu, ülkenin gücü... Siyasetçi veya partili taraftar gözüyle bakamaz, gözlerinizi bu gerçeğe kapatamazsınız.
Nitekim, Suriye politikamız aylardır bu perspektifle ilerliyordu. Sınırının dibinde olup biten acı olaylara, tarihi dramlara kayıtsız kalamayan bir ülke...
Bu noktada zaman zaman 'aşırıya gidildiği' ve Türkiye'nin adeta Suriye'ye askeri müdahale yanlısı olduğu algısı yaratıldığı da gerçek.
Meksika ve Rio'daki zirvelerde Obama ve Putin'le yapılan görüşmelerde uluslararası toplumun dikkat ve farkındalığını geliştirerek, meşru adım atılmasını isteyen bir yönetim...
Ama son anda beklenmedik bir kriz... Uçağımız düşürüldü.
Peki içine düştüğü böylesine ciddi bir sorunda büyük devlet nasıl davranır?

TÜRKİYE'NİN ÇİFTE TALİHSİZLİĞİ...
Öncelikle...
Başbakan'ın Obama ve Putin'le görüşmelerinden sonra yapılan değerlendirme şöyleydi:
'Obama seçime gidiyor, eli zayıf. Bizim için talihsizlik. Putin yeni seçim kazandı, eli çok güçlü, bizim için talihsizlik.'
Diplomatik çabaların ve tablonun çerçevesi böyle...
Başbakan'ın kurmaylarının değerlendirmesine göre, Suriye'deki rejimin gideceği belli ama tarihi belirsizdi.
Bakan Davutoğlu'na da Meksika'da sormuştum, 'Kesinlikle askeri müdahale arzusunda değiliz, ancak Esad'ı kendi halkı götürecek. Çünkü hiçbir halk, zulmeden bir lidere uzun süre tahammül etmez' demişti.
Yani 'zamana oynayacak' ve Suriye halkının, muhalefetinin iradesine işi bırakacaktık. Türkiye olarak da akan kanın durması yönünde baskı politikası izleyecektik.
Ama bu, uçağımız Rio'dan 13 saatlik uçuşun ardından İstanbul'a doğru alçalmaya başladığı dakikalarda çöktü. Artık yeni bir durum söz konusu ve AK Parti Genel Başkan Yardımcısı Ömer Çelik'in söylediği gibi kriz durumu nedeniyle 'artık yeni bir aşamaya geçildi.'
O halde soruyu yineleyelim:
'Büyük devlet böylesi krizleri nasıl yönetir?'

KRİZ YÖNETİMİ...
Bireysel veya kurumsal bazda nasıl ki; 'kritik zamanlarda ilk 24 saat önemliyse' ve sükunetle beklemek gerekliyse, devlet meselelerinde de öyledir. Hükümet, ilk 24 saati ve sonrasındaki bir günü daha iyi yönetti. Baskı altında sakin durmayı bildi. Diplomatik kanalları çalıştırıyorlar. İç ve dış kamuoyunu bilgilendiriyorlar. Nabız ölçüyorlar.
Toplumlar savaş istemez. Her savaşın, en güçlüler için bile bedel ödeteceği bilinir.
Ama, 'ulusal onur', 'adalet duygusu' ve 'incinen milli hislerin tamiri' her şeyden önemlidir.
Ayrıca devletler arası ilişkilerde 'caydırıcılık' son derece yaşamsaldır. İsrail'in 9 Türk vatandaşını öldürdüğü Mavi Marmara baskınından 2 yıl sonra Suriye'nin de Türk askeri jetini vurması peş peşe ele alınınca manidar bir tesadüf oluşturuyor. Sağduyu ve sakinlik iyidir de 'gerektiği zaman gerekeni yapmamak alışkanlığı' sizin en ölümcül zaafınız haline gelebilir. Çünkü gerçek güç, siz onu hiç kullanmadan etkili olandır. Caydırıcılığınızı yitirirseniz bu imkansız hale gelir. Savaşalım mı? Elbette hayır. Ama İsrail'den bir özür ve tazminat bile alamamış iken, Suriye'den de eli boş dönersek bu Türkiye'nin gücüne ve itibarına ağır darbe indirdiği gibi, bölgesel güç ifadesinin retorikten ibaret kaldığı hissini verir. Son derece tatmin edici biçimde, savaşmadan kazanım elde etmek zorundayız. Bu krizin orta vadede en önemli sonucu şudur: 'Esad rejimi artık bitmiştir.' Savaşa girmeden bunu yapacak imkanı elde ettik. Yeter ki, kriz yönetimini bundan sonraki aşamaya da başarıyla taşıyalım.

ŞU 10 MİLYAR $ MESELESİ
Çevre ve Şehircilik Bakanı Erdoğan Bayraktar dün aradı. Cumartesi günü kendisinin Sevda Tepesi'yle ilgili açıklamalarını manşet yapmıştık. Dobra adamdır, sözünün arkasında durur. Nitekim, herkesin manşetteki sözlerini konuştuğu gün, sessiz kalmayı tercih etti. Ancak samimi olarak dün, 'O kadar çok yanlış anlaşılma oldu ki, o kadar çok haksız saldırılar yapıyorlar ki' diye dertleşmek için telefon açtı. Sevda Tepesi'ne otel değil de villa yapılacağını tekrarladı. Bunun çevre için en doğru karar olduğunu söyledi. Arada 'O araziyi 28 yıl önce 26 milyon dolara ben mi sattım, bizim hükümetimiz mi sattı?' diye sordu. Haklı tabii ki...
Ancak asıl üzüntüsü, sözlerinin Suudi Kralı'nın Türkiye'ye 10 milyar dolarlık yardım yapacağı açıklamasına getirilen 'aşırı yorum'lar nedeniyleydi.
Dünkü sözleri aynen şöyle:
'Suudi Kralı ailesi için İstanbul'a villa yapınca, orada ikamet edince elbette ülkemize bir kaynak girişi olacak. Sadece oraya taşınmasının ve binaları yapmasının bile 1 milyar dolara ulaşan getirisi var. Her yıl gelip gidecek. Arap sermayesi için bu ne demek? Biz mütekabiliyet yasasını niye çıkardık? Yabancılar emlak alabilsin diye. Bunun arkası elbette gelecek. Ben paradan anlarım. Suudi Kralı Türkiye'de oturursa ben mütekabiliyetten 10 milyar dolar kazanırım. Kesin.'
Bakan Bayraktar, dünyanın en büyük ekonomik krizinde Türkiye'nin yabancı sermaye sayesinde ayakta durduğunu, Arap sermayesinin de Türkiye'ye geldiğini özellikle vurguladı. Önceki 10 milyarlık yardım sözünü de bu bağlamda kullandığını söyledi.
Bakan 'Kral 10 milyar
dolar nakit verdi ve bu para cari açığın finasmanında kullanıldığı' yorumlarını hayretle karşıladığını anlattı