İnsan mı Devlet mi?

26 Mayıs 2012 Cumartesi, 09:01

Ayşe Böhürler/YENİ ŞAFAK

Yıllar önce Sudan'da bir Türk ile karşılaşmıştım. Turabi'nin başa geçmesi ile birlikte Türkiye gibi bir devlette yaşayamam diyerek Sudan'a Hicret etmişti. Karşılaştığımızda ise orada geçirdiği 15 yılın ardından gördüğü birçok haksızlığa isyan eder hale gelmişti. Kavmiyetçilik yapılıyordu, devleti güçlü beş aile yönetiyordu, yoksulların sesi kimseye ulaşamıyordu, iktidar savaşları dini hassasiyetlerin önüne geçiyordu, vs... Uzun bir sohbetin ardından söylediği bir söz hala aklımdadır: \'Biz o zaman buradaki yoksulluğu İslam zannetmişiz. Zenginleşmeye başlayınca İslam'da kaybolmaya başladı.\'

Doğanın yasaları gibi toplumun da yasaları var elbette. Aynı zamanda sosyolog olan İslam âlimi Cevdet Said'in \'Bireysel ve Toplumsal Değişmenin Yasaları\' bu konuda son derece fikir açıcı bir kitaptır. Ra'd suresindeki 11. ayetten yola çıkarak insanlar değişmeden toplumların durumunun da değişmeyeceğini anlatır. Toplumsal değişimin de formülü, ya da ilahi yasası da budur.

İktidarın, güç sahibi olmanın da değişmez sonuçları var. Tarih boyunca şaşmamış, bu yasalar hep işlemiş. Formül öylesine sabit ki, aynı durumlar hep aynı sonuçları vermiş. Dini, milleti, zamanı ne olursa olsun... Belki de bu nedenle de İslam tarihi diğer ülkelerin tarihi ile kıyaslandığında öyle muhteşem farklar ortaya koyamamış. Devletin gerekleri insanı içinde öğütmüş.

İslam mesajını belki de bu nedenle devletlerden ziyade tek tek bireyler üzerine kurmuş. Devleti değil, insanı muhatap almış. Devleti değil, onun içindeki insanı sorgulamış. Din adamlarının tarih içinde kurulmuş İslam devletlerindeki etki ve rolleri ise hep değişmiş. Ebu Hanife gibi sultanla hep kavgalı olan da, padişahın Ebussuud efendisi gibi olan da olmuş... Bu iki tavrın da hangisi İslami, onu da bilmiyorum.


* * *
Din ve devlet meseleleri nerede buluşur, nerede ayrılır' Devlet nasıl olmalı, sınırları ne çizer? Millet ve din birliği, ümmet kavramı eskiden çok fazla üzerine tartıştığımız konulardı. Ancak 28 Şubat ile başlayan korku atmosferinde bu konuları konuşamaz hale geldik.

Hayreddin Karaman Hoca'nın son yazısı belki de bu konuları yeniden tartışmak için hayırlı bir vesile olur.Bir Müslüman 19. yy da tarihsel süreçlerle ortaya çıkmış üniter devlet yapısını hangi koşullarda savunmalı/mı/dır? Üniter devlet yapısı ve işleyişi konusunda İslam'ın bir sözü var mıdır? Millet birliği esasına dayanan üniter devlet yapısını korumak için başka kavimden insanlara eziyet yapmak İslami midir? \'Devlet düşmanı\' kavramının İslam ıstılahında karşılığı var mıdır?


* * *
Üniter devletler birinci ve ikinci dünya savaşları sonrasında üretim-tüketim ilişkilerinin değişmesi, eski sömürgeciliğin işlevini yitirmesi gibi birçok etken ile ortaya çıkmış bir tanımlama. Muhtemel ki tarihin akışı içinde bu devlet yapısı da biçim değiştirecek. Çok geç değil, belki de 50 yıl sonra üniter devletler de tarihe karışacak.

Devlet ve İslam ilişkisinin coğrafyalara göre değişen tablosu ise çok karmaşık. Ümmet birliğinin bu dünyada iman ve gönül birliği dışında bir karşılığı olmadığını da bu arada biliyoruz. \'İslam neyi yasaklamışsa\' ondan uzak durmak için Allah'a verdiğimiz bir söz var. Bunun içinde kavmiyetçilik yapmamak, kan dökmemek, ataların dini ile övünmemek, cahiliyenin izinden gitmemek de var.

Ancak hangi devlet yapısı bundan uzak kalabilmiş?

Övündüğümüz Türk tarihi bir taraftan Bizanslılardan, bir taraftan da Araplardan, Türklerden toprak alarak genişler. Devlet adına İslam'dan uzaklaşmanın bütün İslam devletlerinde yaşandığını tarih de bugün bize anlatıyor. O zaman neyi savunacağız?

Hayreddin Karaman hocanın bir din âlimi olarak bu meselelerdeki yorumlarını ilgi ile okuyoruz. Mesela Uludere konusundaki yorumlarını özellikle merak ediyorum. Zamane Müslümanlarının da bunu merak ettiğini düşünüyorum. Vicdan ve devlet arasında kaldığımızda ne yapmak gerekir? Bir Müslüman insan ve devlet arasında nerede durmalıdır?

SİYASETTE KADIN EMEĞİ

Bugün Ak Parti'nin Genel Merkez Kadın kolları kongresi var. Ak Parti kurulduğu günden bu yana kadınların siyasette ve toplumda etkili güç olması için pek çok kapıyı açtı. Bugün artık siyaset yapan herkes biliyor ki kadınların desteğini almadan, kadınlara destek vermeden siyaset yapılamaz. Henüz birçok şey slogan mahiyetinde kalsa da, Türkiye'de kadın meselesindeki zihniyet değişiminin öncülüğünü Ak Parti ve kadın kolları yapıyor. Anadolu'nun en ücra köşelerine ulaşıyor, köylerdeki kadınları dahi siyasete dâhil ediyorlar. Türkiye'de kadın hareketindeki elitisit tekelin kırılmasında ve siyasetin her kesimden kadın tarafından benimsenmesinde ve tabii ki Ak Parti'nin başarısında, kadın kollarının katkısı ve emeği büyük. Bu başarıyı görmek gerekiyor...