'Sosyal devlet geri geliyor küresel adaleti kurmalıyız'

15 Mayıs 2011 Pazar, 09:45

Somavia: İhtiyaçları çok değil, eğitim, sağlık, iş ve özgürlük. Sosyal devlet geri geliyor. Neoliberalizm, gelişmeyi engellemeyi amaç edinmiş.

Juan Somavia 1999’dan beri Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) genel müdürü. Şilili bir hukukçu. Hayatını insan hakları ve emek mücadelesine adamış, Gabriel Garcia Marquez’le Latin Amerika’da demokratikleşme için ortak projeler geliştirmiş, ILO’yu ultra kapitalist neoliberalizme karşı küresel bir örgütlü güç haline getiren bir emekçi dostu. En Azgelişmiş Ülkeler Konferansı için İstanbul’daydı. Deniz Zeyrek aracı oldu, buluştuk.

Sizin yönetiminiz döneminde bir sosyal devrim yaşandı. ILO istatistiklerine göre 2007’den beri köylüler dünyanın en büyük çalışan nüfusu değil. Sonuçları ne olacak?
İster kentli ister köylü olsun, emekçi emekçidir. Her yerde emekçilerin hayat standardı düşüyor. Hâkim gelişme ideolojisi yani neoliberalizm, gelişmeyi engellemeyi ana amaç edinmiş. Köy kent fark etmiyor. Yıkıyor. Herkes eşitsizlikten mustarip. Büyüme var. Ama istihdam artmıyor. Emek üretkenliği artıyor. Bu artış ücretlere yansımıyor. Köylü kentli bütün dünyada herkes kötü durumda.

Sizin için iş bulmak yeterli değil. ILO olarak her emekçinin ‘saygın bir iş’ sahibi olması gerektiğini savunuyorsunuz. Bir de küresel programınız var. Nasıl gidiyor?
Neoliberalizm hem toplumu hem ekonomiyi kontrol ediyor. ILO’yu ILO yapan hangi prensip varsa ona taban tabana zıt bir ideoloji neoliberalizm. Nedir o prensipler? Emek meta değildir. Adalet olmadan barış olmaz. Yoksulluk bitmeden kimse mutlu olamaz. Neoliberalizm her şeyi meta haline getiriyor, adaletsizlik üretiyor, yoksulluk üretiyor. İnsanlık korkunç yanlış bir sapağa saptı. Sonra bir balçığa saplandı. Bu balçık, neoliberalizmin küresel kabulü. Bizim ‘saygın iş’le kastettiğimiz, insanın yalnızca çalışması, karnını doyurması değil. Çalıştığı işe toplumca saygı duyulması. İtilmemesi. Yaptıklarıyla gurur duyması. Bizi insan yapan budur. Küreye yayılan eşitsizlik ve mutsuzluk insanın hayatını karartıyor.

Dünya Bankası ve IMF oldukça ILO’nun başarı şansı var mı?
Var. Onlar dahil herkesi ikna etmemiz gerek. Onlar da değişme sinyalleri veriyorlar zaten. Çıkmaz sokakta olduklarını fark ettiler. IMF Başkanı Dominique Strauss-Kahn daha öncekilerden biraz daha farklı. IMF’yle ILO tarihinde ilk kez ortak konferans bile düzenledik. Şimdi yeni bir gidişat mümkün.

Gidişat nereye?
Halkların, insanların ihtiyaçlarının karşılanması. Çok değil, eğitim, sağlık, iş ve özgürlük. Herkes bunu istiyor. Çok az insan kavuşuyor. Arap ayaklanmaları neden çıktı? Tam da bu taleplerle değil mi? Asıl yapılması gereken, insanları resme geri yerleştirmek. Dünyayı piyasanın güdümünden çıkarıp piyasayı asli olarak olması gereken yere, toplumun içine yerleştirmek. Tersi yapılıyor. Toplum, piyasanın dünyasına yerleştirilmeye çalışılıyor.

Polanyi’yi seviyorsunuz...
(Gülerek) Aynen.

En Azgelişmiş Ülkeler Konferansı neyi başarabilir?
Bir konferansla çok şey başarılmaz. Bu bir başlangıç, çok anlamlı bir başlangıç. Yavaş yavaş akıl fikir çerçevesinin değiştiğini görüyoruz. Artık Kuzeyli iktisatçı uzmanlar böbürlenerek Küresel Güney’e “Şunu bunu yapın” diyemiyor. Kimse dinlemez artık. Niye dinlesin? Söylediklerinin hepsi yanlış çıktı. Bir de üstüne Kuzey finansal sistemleri kriz içinde boğuşuyor. Şimdi Üçüncü Dünya kendine daha çok güveniyor. Küresel Güney “Yapılması gerekeni biz buluruz, biz yaparız” diyerek kendine güveni tam bir profil çiziyor. İstanbul’da bunu hissediyor insan. Dünyanın dört bir tarafından buraya gelenlerde bunu gördüm. Çok uluslararası toplantıya katıldım. Eskiden Batılılar bize gelip “Ülkelerinizi iyi yönetirseniz şu olur, bu olur” derlerdi. Şimdi ‘iyi yönetim’ falan gibi jargonları kimse dinlemez. “Hani iyi yönettiniz de neden çöktü ekonomileriniz?” diyorlar artık Batılılara. Bu nedenle bir şeyler başarılabilir.

Değişime dair örnekler var mı?
Çok. Hindistan ve Çin neoliberal politikalardan kaydı. Nayyar’ın konuşmasında paneli siz yönettiniz (Hindistan hükümetinin baş iktisat danışmanı Deepak Nayyar). Gördünüz neler söylediğini. Yoksullar için en az 100 işgünü çalışabilme hakkı veriyorlar. Çin’de kırsal gelişme hamlesi başladı. Brezilya asgari ücreti ciddi olarak yükseltti. Sosyal devlet geri dönüyor. İnsana yatırım eskiden maliyet olarak görülürdü, şimdi yatırım olarak kabul ediliyor. Sonunda gördüler ki sosyal devlet harcamaları ekonomiyi canlandırıyor, genel talebi arttırıyor. Yeni bir küresal adalet çağı gerekiyor. Onu kurmalıyız.

Şili’densiniz. Burada Ariel Dorfman’ı biliriz. Neruda’ya bayılırız. Allende’yi çok severiz. Sizin darbe 11 Eylül’de, bizimki 12 Eylül’de oldu. Bizim Pinochet hiç çekmedi gerçi. İstanbul’da olmak nasıl bir his?
Burayı çok seviyorum. İnsanların şakaları, dünya görüşleri... İnsani bir ortak özümüz var. Neden bilemiyorum ama evimde gibi hissediyorum İstanbul’da.

Kaynak : KORAY ÇALIŞKAN/Radikal