Pazarın ertesi tufan olmasın

08 Ağustos 2014 Cuma, 09:21

Nuriye Akman/ZAMAN

Oy vakti geldi çattı ama şölen değil savaştayız sanki. Her gönül yaralı, herkeste bir yarın korkusu. Cumhurbaşkanını seçmek öfkeyi dindirir mi yoksa yeniden şiddet sarmalına mı girilir bilmiyoruz. İster parlamenter sistemde kalalım, isterse fiili başkanlığa geçelim, her halükarda bir kısır döngü içindeyiz: Hayatî kurumlarımız işlemiyor.

Paylaş
Tweetle
Paylaş
Gönder
Yazdır
A A
Cumhuriyetimizi inşa ederken temel kurumları dörtbaşı mamur oluşturabilseydik, bugün kendi çıkarları adına toplumsal dengeyi tarumar edenlere dur diyebilirdik. Maalesef Türkiye’nin kurumları sabit esaslarla çalışmadı hiç. Yasama, yargı ve yürütme, daima kuralların keyfekeder esnetildiği veya yok sayıldığı bir sistem yarattı. Bileşik kaplar misali, medya ve STK’lar da bu çarpık fotoğrafın parçasıydı.

Hayatın bütün cephelerinde; ulaşım, sanayi, eğitim, askerlik ve şehircilikte kurumların düzgün, güvenli, eşitliğe dayalı hizmet verilebilmesi için, daha en baştan sağlam ölçüler getirilmeliydi. Ne zaman büyük bir faciayla karşılaşırsak o zaman hatırlandı bunlar. Fakat olayların sıcaklığı içinde sağa sola koşulup yine eski düzene dönüldü. Bütün kurumlar benzer zaaflarla malul olduğundan hiçbiri diğerinin hatasını sorgulayamadı. Türkiye kâğıt üzerindeki hukuk devleti fakat gerçekte bir kaos düzeniydi.

Sandık, ganimeti paylaşacak yeni grupları belirlemeye yaradı sadece. Hiçbir iktidar, oligarşinin tunç yasasını kırmadı. Bazıları kırmaya çalışır gibi göründü, sonunda malum bünye onu kulu haline getirdi. Yönetilenler arasında kula kul olmakta beis görmeyenler kadar yaygarayı basanlar da çıktı. Ancak ses zamanında yükseltilmedikçe ve daha önemlisi isyan ahlakı tüm kesimleri kapsamadıkça sonuç alınamazdı.

Hepimiz bu kara düzenin kurbanlarıyız. Gezi eylemleri başıyla ve sonuyla bunun en bariz işareti, fakat 81 yıllık gerilim filminin sadece bir sahnesiydi. Gücü kıskançça ellerinde tutan, toplumun her kanadıyla paylaşmayan veya bir paylaşıp bir vazgeçen, siyasal, sosyal ve ekonomik hakları yaygınlaştırmak yerine kısıtlamaya çalışan hükümetler, bozuk düzenin taşeronları olduklarını kavrayamadılar. Ülkeyi ayakta tutan kurumları, gelenekleri ve ilkeleri sarsılmayacak bir şekle sokmadıkları için günleri sayılıydı. Dünyevi ve İlahi iki sebeple: Bir; görünmeyen asıl patronlar yeni bir taşerona aşerebilirlerdi. İki; tarih sömürgen sistemlere ilânihaye izin vermiyordu.

Oligarşinin tunç yasasında yazmayan bir gerçek var: Rencide edilenlerin olumsuz hisleri, onurlandırılan kesimleri de zehirler. Evrenin her noktasında geçerli varlığın birliği yasasının doğal sonucudur bu. Taşeron takasının yarattığı kısır döngüyü nasıl kıracağımız belli: Kendi çıkarınızı korumanın tek yolu, başkalarınınkini de korumak. Ya devrimle ya evrimle! Devrim ateşini mağdurlar yaksa da süreçte en fazla onların canı yandığından evrim yolu daha makul görünüyor.

Muhtaç olduğumuz kudret damarlarımızdaki asil kanda değil. Asalet beynimizi nasıl kullandığımızla ilgili bir mesele. Akıl melekemiz kişilerle uğraşmayı bırakıp kurumları adam edecek önce. Kişileri biçimlendiren başta aile olmak üzere okul, mahkeme, ordu, fabrika, sermaye, sandık, parlamento, vakıf, medya ve sanat gibi kurumlardır. Onlardır doğası iyiliğe meyyal olanları bile kötülüğe iten. Onlardır gönlü kötülüğe yatkınları durduran. Öyleyse herkes kendi kurumunu yeniden inşa etmek mecburiyetinde.

Mesela medya bir yanlışa şahit olduğunda üç maymunu oynamayacak, bu akçe bilgileri geleceğin kara günleri için biriktirmeyecek. Hükümetler, reklam verenler ve diğer güç odaklarıyla mesafelerini iyi ayarlayacak. “Hele şu köprüyü geçene kadar ayıya dayı diyelim” demeyecek. Köprüyü geçse bile ayının dönüp pençelerini ona geçirebileceğini unutmayacak. Ne yalakalık ve ne de düşmanlık! Sadece doğadaki çoğulculuk kollanacak.

Şimdi karar verilip uygulamaya konsa, birkaç on yılımız bu mücadeleyle geçer ama düzgün bir medyanın yaratacağı sinerji diğer kurumları da olumlu etkiler. Esasla uğraşırken usulü gözden kaçırmamak, kişileri değil kurumları öncelemek. İşin püf noktası bu. Sandığa giderken “Kimi seçersek kurumları ilkesel düzeyde yeniden inşa etmemiz kolaylaşır?” sorusuna cevap arayacağız.