Cumhurbaşkanlığı mı, fiili başkanlık mı, yoksa krallık ya da padişahlık mı?

06 Ağustos 2014 Çarşamba, 09:56

Cem KİRAZOĞLU/EVRENSEL

Geçmişte AKP’nin hazırladığı ama sonra geri çektiği bir başkanlık sistemi önerisi vardı. Buna ilişkin niyetleri şu anda ne durumda bilgim yok. Ama Recep Tayyip Erdoğan’ın cumhurbaşkanlığı seçimi sırasında kullandığı bazı ifadelerden anlaşıldığına göre, bir başkanlık sistemine geçiş isteği hâlâ canlı. Fiilen başkanlık sistemine geçileceğini ima ediyor başbakan ve Türkiye’nin yepyeni bir döneme gireceğini belirtiyor birçok konuşmasında.
Başkanlık sistemiydi, parlamenter sistemdi, bu konular teorik olarak beni aşar. Ben bir vatandaş gözüyle baktığımda, tabii eğer en azından okuma yazma biliyorsam, o da yetmez örgün eğitim düzeyim en az lise mezunu ise, o da yetmez üniversite mezunu falan isem, hatta şimdi artık o da yetmez yüksek lisans falan yapmışsam ve kanunları okuyup çetrefilli, karmaşık, daha doğrusu karışık dilini anlayabiliyorsam, değişik kanun maddeleri arasındaki bağlantıları keşfedebiliyorsam, belki bazı şeyleri anlayabilirim. Ama eğer Türkiye gibi genel örgün eğitim düzeyi düşük, hâlâ okuma yazma bilmeyenlerin çok olduğu bir ülkede yaşıyorsa bir vatandaş, üstelik kahkaha atması pek uygun görülmeyen ama buna rağmen birçok sorumlulukla boğuşmak zorunda olan ve bu sorumluluklar içinde çocuk yetiştirme sorumluluğu en başta gelen kadınlar örgün eğitim düzeyi açısından en dezavantajlı grubu oluşturuyorsa, işte o ülkede kanunları daha okunaklı ve daha anlaşılabilir yazmak lazım. Böyle bir ülkede vatandaş bir kanun metnine baktığında ne anlar? AKP’nin başkanlık sistemi önerisinde yer alan başkanın yetki ve sorumluluklarıyla ilgili bazı maddelere bir bakalım.
“Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkenin ani bir silâhlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silâhlı kuvvet kullanılmasına derhâl karar verilmesinin kaçınılmaz olması halinde, Başkan da, Türk Silâhlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar verebilir.” Başkanın silahlı kuvvet kullanımına karar verme yetkisi… Çok ciddi bir yetki... Alelade bir vatandaş olarak ben şunu düşünüyorum: “Ne tatili? Hemen toplansınlar ve karar versinler. Niye tek kişinin elinde olsun ki böyle bir yetki? Ani saldırı da neymiş ki? Yoksa şu son dönemde böyle bir şey mi bekleniyor ya da kışkırtılıyor?” Başkanlık sistemi dediğin, alışmadık bünyede gaz yapar misali bir şey… Oturmuş demokrasisi olan, her seçim döneminde seçime katılan siyasi partilerin başkanlarının değiştiği ABD değil ki burası… Bu ülkenin eğitim düzeyi belli, gelişmişlik düzeyi belli, insanların kara kaşa kara göze, uzun boya, konuşma şekline bakarak siyasilere oy verdiği bir ülkede başkanlar nasıl seçilir kim bilir?
Başkanın görev ve yetkileri: Türkiye Büyük Millet Meclisi seçimlerinin yenilenmesine karar vermek (Hangi gerekçeyle ve ne hakla?); Bakanları atamak ve görevlerine son vermek (Hangi durumlarda ve niye?); Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek (Kral ya da padişah gibi…); Sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilân etmek ve sıkıyönetim veya olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak (Tek başına mı? Nasıl yani? Buna başkanlık yerine krallık ya da padişahlık falan diyelim. Demokratik cumhuriyete veda edelim).
Bir de şunlara bakalım: Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını seçmek, üniversite rektörlerini seçmek, Anayasa Mahkemesi üyelerinin yarısını, Danıştay üyelerinin yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını ve Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerinin yarısını seçmek… Bunları tek kişi seçecek… Bunların daha demokratik yollarla seçilmesinin tartışmaları yapılırken, AKP’nin geçmişte önerdiği Başkanlık Sistemi demokratik yolları tamamen tartışma dışı bırakıyor ve tek adamlık rejimini getiriyor. Tabii bunu geri çektikleri için, bu yönden eleştiremeyiz belki ama şu sıralar ifade edilen “fiili başkanlık, yepyeni bir dönem” tarzından söylemler bu yasa taslağını hatırlatıyor ister istemez…
Çok tehlikeli… Seçilmiş, sadece seçilmiştir. Onu seçen vatandaştır, halktır; gerektiğinde seçer, başkan yapar, istemediğinde o kişiyi indirir başkasını seçer. Bu arada seçtiğini de istediği gibi eleştirir. Demokrasi, kısmen budur ve aynı zamanda daha fazlasıdır da... Bazıları seçilmişlik kavramına kutsallık atfederek demokratik yollarla seçilen kişilerin daha fazla gücü ve yetkiyi elinde bulundurması gerektiğini düşünüyor bu ülkede. Tarih boyunca krallar, firavunlar, padişahlar, sultanlar kendilerini tanrının temsilcisi olarak seçilmiş kişi gibi görürlerdi. O seçilmiş bu seçilmiş değil ha, ona göre… Burada biz seçeriz, yani halk seçer… Halk, yeri ve zamanı geldiğinde de seçtiğinin yerine başkasını seçer. Seçilmiş dediğin, sınırlarını bilir. Onu seçenler de onu sadece bir süreliğine seçmiş olduklarının farkında olurlar, tapmazlar ona. Bu kadar… Anlaşıldı mı?