|
Yeni internet yasası, TİB’e herkesin internetteki trafiğini görme, inceleme, gerekirse “fişleme” yetkisi getiriyor. TİB Başkanı, mahkeme kararı beklemeksizin dört saat içinde birçok siteye erişimi engelleyebilecek. Üstelik bir devlet memuru olan TİB Başkanının icraatından dolayı cezai soruşturma yapılabilmesi ise Ulaştırma Bakanı’nın iznine bağlıPaylaş
İnternet 'kilit'lendi
Türkiye, internet yönetim politikaları ile yeni bir kimlik edinmiş: “Salıncak” ya da “kilit ülke”! Bu deyim, uygulayacağı politikalara göre, “özgür internet ile sansürlüsü arasında salınan, taktikleri başkalarına da model olabilecek güçte” ülkeler için kullanılıyor. Politikaların bel kemiğini oluşturan hukuki düzenlemeler ise herkesi ilgilendiriyor. Tıpkı İstanbul’da bu konuların uluslararası düzeyde tartışıldığı forumların hemen ardından ve son Torba Kanun’la gelenler gibi...
İnternet nasıl yönetilir?
Eylül’ün başında, İstanbul BM’in Internet Yönetişimi Forumu, IGF 2014’e ev sahipliği yaptı! Resmi ev sahibi Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, koordinatör de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu idi. Forum’da, Ed Vaizey gibi bakan seviyesinde kamu yöneticileri, önemli kişi ve şirketler, sivil kuruluşlar ve akademisyenler, bir haftaya yakın internet yönetimini konuştular. Kimi sivil toplum kuruluşları, “ağ tarafsızlığı”na odaklanırken, kimileri sadece internet bağlantısı istiyor, kimileri de özgürlük kaygılarını dile getiriyordu. Ortak gözlem, iş dünyası ve kamu yöneticilerinin bu konulara karşı kayıtsızlığı oldu. Hatta The Guardian, bunu esprili bir dille aktaran Maria Farrell’in izlenimlerine geniş bir yer verdi: http://goo.gl/tSXSYI. Bu arada IGF 2014 süresince, Lütfü Kırdar’daki kablosuz internet bağlantısından, Türkiye’de engellenmiş tüm sitelere de girilebiliyordu!
“İnternette insan hakları”
Forum’da İnternet Hak ve İlkeleri Dinamik Koalisyonu “internetrightsandprinciples.org”, insan hakları sözleşmelerinden uyarladığı “İnternette İnsan Hakları ve İlkeleri Şartı”nı, Türkçe çevirisiyle de paylaştı. Freedomhouse.Org tarafından yayınlanan “Internet Düzenlemeleri ile Kilit Ülke: Türkiye” başlıklı Rapor da önemli saptamalar içeriyordu ( http://goo.gl/7yoPHi ). “Salıncak” ya da “kilit ülke” kavramını da açıklayan rapor, Türkiye’nin Rusya ve Çin’in de desteklediği, bölgede internetin sıkı denetiminden yana oy kullanan üç OECD üyesinden biri iken, BM İnsan Hakları Konseyi’nde internetin bir kişisel insan hakkı olduğunu kabul eden karara yardımcı olması gibi çelişik tutumlarından dolayı böyle değerlendirildiğini anlatıyordu. Freedom House, vatandaşların yasal düzenlemelerde söz sahibi olması için web sitesinden eğitim de veriyor. Aslında yasal veya idari, sivil ya da kamusal, gözde deyişle “yönetişim”, ilgili tüm tarafların yönetim kararlarına katılımı bağlamında icat edilen, “çoklu-paydaş” diye övünülen bir denklem ise de tıpkı “sürdürülebilirlik” gibi uygulamada onun da içi boş! Yönetimde ağır basan hep devletler ve dev şirketler, ki onlar sonunda kendi bildiklerini yapıyorlar.
Forumların tam arkasından…
Nitekim, IGF 2014 ile aynı tarihlerde, Türkiye’de internet özgürlüğü ve katılımcı yönetim olmadığından yola çıkan “Ungovernance”, “Yönetişimsiz Internet 2014” başlıklı bir de alternatif forum düzenlendi. Alternatif Bilişim Derneği ve Bilgi Üniversitesi tarafından düzenlenen diğer forumu boykot ve bu forumun ayrıntılı gerekçesi, Yaman Akdeniz ve Kerem Altıparmak tarafından kaleme alınan açıklama metninde (cyber-rights.org.tr) okunabilir.
Sanki olması gereken düzenlemeler bu ülkede konuşulmamış gibi, hükümet bu forumların tam arkasından bir gece yarısı, gündemdeki bir torba kanuna internet erişim engellemelerinin biçimsel dayanağı olan 5651 sayılı kanunu değiştirecek iki yeni düzenleme ekledi. Torba, 10 Eylül 2014’de Cumhurbaşkanı tarafından onaylandı...
5651 hayatı nasıl etkileyecek?
Bu yazı hazırlanırken henüz Resmi Gazete’de yayımlanmamış olan 6552 sayılı “İş Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması ile Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun” başlıklı torba kanunun iki maddesi, 5651 sayılı kanunla kurulan TİB’in yargıyı by-pass ederek, re’sen yapacağı engellemelerin kapsamını genişletiyor ve internet kullanıcılarının trafik bilgilerini kendisinde toplama yetkisi veriyor. Biraz yakından bakalım...
Tanıtım bilgileri eksik ise para cezası artıyor!
Madde 126: 4/5/2007 tarihli ve 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’un 3. maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “iki bin yeni Türk lirasından on bin yeni Türk lirasına” ibaresi “iki bin Türk lirasından elli bin Türk lirasına” şeklinde ve dördüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirildi: ”Trafik bilgisi Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı tarafından ilgili işletmecilerden temin edilir ve hâkim tarafından karar verilmesi hâlinde ilgili mercilere verilir.”
Miktarı arttırılan idari para cezası, internette içerik, yer ve erişim sağlayıcıların, ad ve soyadı, tüzel kişi ise unvanı ve sorumlu kişiler, vergi kimlik numarası veya ticaret sicil numarası, yerleşim yeri, tüzel kişi ise merkezinin bulunduğu yer, e-posta ve telefon numarası, sunulan hizmet bir merciin iznine veya denetimine bağlı ise yetkili denetim mercii gibi tanıtım bilgilerinin eksiksiz verilmesini öngören “Bilgilendirme Yükümlülüğü”nün yaptırımı. Bu cezanın hayatı nasıl etkileyeceği konusu, torba TBMM’de görüşülürken CHP İzmir Milletvekili Erdal Aksüngür tarafından şöyle dile getirildi: “Siz hangilerini yasaklamak istiyordunuz da 2 bin lira ile 10 bin lira arasındaki cezalar yetersiz kaldı? Bunun tek bir nedeni olabilir, o da küçük, aslında kendince hak ihlallerine karşı duran, ‘Ben yapmam bunu, kanuna aykırıdır’ diyen, ‘Anayasa’ya ve Anayasa’nın vatandaşa sağladığı haklara aykırıdır’ diyen, ‘haberleşme özgürlüğüne de aykırıdır’ diyen insanların hepsini bence ezmek üzere planladığınız bir iştir. Onlara üç-beş tane, böyle 50 bin liraya kadar ceza keserseniz bunları doğal olarak yok edeceksinizdir.”
Potansiyel mahremiyet ihlali
Madde 126/2, TİB Başkanı’na herkesin internetteki trafiğini görme, inceleme, gerekirse insanları “fişleme” yetkisi de getiriyor. Bu konudaki son düzenleme, Cumhurbaşkanı Gül döneminde yine torba kanunlarla eklenmişti ve onun müdahalesiyle kısmen düzelmiş son hali şöyleydi: “Trafik bilgisi ancak bir suç soruşturması ve/veya kovuşturması kapsamında mahkemelerce talep edilmesi halinde Başkanlık tarafından içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı ve/veya erişim sağlayıcıdan alınarak verilir.”
Erişim sağlayıcılar daha önce muhtemel yargı taleplerini karşılamak için bu bilgileri iki yıl saklayıp siliyordu. Şimdi terör gibi önemli suçları takipte hız kazanılacağı gerekçesiyle bu bilgilerin mahkeme tarafından talep edilmesi ilkesi ortadan kaldırılıyor. Esasen, bu değişikliğin, kullanıcı bilgilerini hükümetlere vermeyen Twitter, Facebook gibi sosyal ağlarda takip yapabilmek için getirildiği de ileri sürülüyor. Trafik bilgisi, kullanıcıların bilgisayar bağlantı (IP) numarası, saati, süresi, hangi sitelere girdiği, ne miktarda veri aktardığı, e-posta, e-mesaj trafiği gibi verileri içeriyor ve bunlarla kullanıcının coğrafi konumu da bulunabiliyor. Türkiye’de 15-65 yaş arası nüfusun yüzde 90’dan fazlasının Facebook, yüzde 70’ten fazlasının da Twitter hesabı olduğu düşünülürse, bir yanlışlıktan dolayı her an zan altında kalmak mümkün. Bir diğer risk de nüfusun tamamının kişisel bilgileri e-Devlet kapsamında internete yüklenmiş olduğu halde, hâlâ bir “Kişisel Verileri Koruma Kanunu” çıkarılmadığından, bunların nasıl kullanıldığının bilinmemesi. Ezcümle herkes risk altında!
TİB Başkanı’na süper yetki
Madde 127- 5651 sayılı Kanunun 8. maddesinin beşinci fıkrasında yer alan “yirmi dört saat” ibaresi “dört saat” şeklinde değiştirildi ve maddeye aşağıdaki fıkra eklendi: “Millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi nedenlerinden bir veya birkaçına bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, erişimin engellenmesi Başkanın talimatı üzerine Başkanlık tarafından yapılır. Erişim sağlayıcıları Başkanlıktan gelen erişimin engellenmesi taleplerini en geç dört saat içinde yerine getirir. Başkan tarafından verilen erişimin engellenmesi kararı, Başkanlık tarafından, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hâkim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklar.”
Bu yeni gerekçe ile TİB Başkanı, mahkeme kararı beklemeksizin dört saat içinde birçok siteye erişimi engelleyebilecek. Bahsi geçen 8. Madde/ 5. fıkra bu süreyi 24 saat olarak belirlemişti. Hele kanunun ilk halinde “uyar-kaldır” sistemi vardı, ki bir ölçüde de olsa, site sahibine sakıncalı görülen içeriği çıkarıp sitenin engellenmesini önleme şansı veriyordu. 2014 Şubat’ında eklenen “özel hayatın gizliliğini ihlal”den sonra şimdi eklenen bu yeni gerekçe, zaten çok yüklü mahkemelerden 72 saat içinde aksi yönde bir karar çıkmaz ise re’sen engellemelerin gelenek halini almasına da yol açabilecek. Üstelik sonuçta bir devlet memuru olan TİB Başkanı’nın icraatından dolayı cezai soruşturma yapılabilmesi ise Ulaştırma Bakanı’nın iznine bağlı.
Kilit ülke yol ayrımında
Bu kadar önemli konuların, siyaseten, hukuken ve etik açıdan uygun görülmediği için Roma Hukuku’nda “siyasi rüşvet” sayılan, “konuların tekliği anayasal ilkesine aykırı” olduğu gerekçeleriyle ABD’de 43 eyalette yasaklanan “torba kanun” yöntemiyle düzenlenmesi başlı başına bir sorun. Hal böyleyken, ilk haliyle bile mevcut Anayasa’nın birden çok maddesini ihlal eden, adil kanun ölçütlerine, insan hakları hukukuna aykırılığı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi hükmüyle de sabit olan 5651 sayılı kanunun, iptali ya da ıslahı gerekirken, şimdi iflah olmaz bir düzenleme yaratılıyor. Şayet bu kanun Anayasa Mahkemesi’nden de dönmez ise “Kilit Ülke” Türkiye, yol ayrımında anahtarsız kalmış demektir.
|
