�� k�resel g�c�n bulu�ma noktas�: T�rkiye

01 Eyl�l 2012 Cumartesi, 08:18

B�LENT ERANDA� /TAKV�M

ABD Ba�kan�, George Bush , 11 Eyl�l 1990'da ABD Kongresi'nde yapt��� konu�mada 'Yeni D�nya D�zeni'nin yerle�tirilmesinden bahsediyordu. Bush'un vurgulad��� 'Yeni D�nya D�zeni' ABD'nin d�nyaya emperyal bir g�� olarak h�kmetmesi anlam�na geliyordu...
ABD �nderli�indeki tek kutuplu d�nya sisteminin 2000'li y�llar�n ba��na kadar devam etti. 2000'de Rusya Devlet Ba�kan� olan Vladimir Putin taraf�ndan devreye sokulan 'Rusya geni�leme doktrini' ile Rusya, yeniden k�resel g�� konumuna geldi. �in de rekor d�zeyde b�y�yen ekonomisi ve stratejik hamleleriyle k�resel bir g�� olma noktas�na 2005'te ula�t�.
Do�u-Bat� Ara�t�rmalar� Enstit�s� Ba�kan�, Ortado�u uzman� �mer �zkaya'ya sordum: ABD,Rusya ve �in'in bulu�ma noktas� neresi?
Stratejist �zkaya, \'Tek kelime ile T�rkiye'dir\' dedi ve Takvim okurlar� i�in bir analiz yapt�: \'Etraf�nda, �� k�resel g�c� yak�ndan hisseden T�rkiye, tarihin ak���n� iyi okuyarak 2007'den itibaren b�lgesel g�� konumuyla, yeni d�nya d�zeninde yerini almaya ba�arm��t�r.
T�rkiye, ABD ile stratejik ortak.
T�rkiye Rusya ile, stratejik ve ekonomik ortak. Geli�en �in de g�z�n� T�rkiye'ye dikmi�, yeni projelerini devreye sokmak istiyor.
�ok kutuplu d�nya sisteminin temel �zelli�i 'rekabetin', '�at��man�n' ve 'taktik i� birli�inin' i� i�e ge�ti�i bir d�zlemde olmas�d�r...
Bug�nlerde tam �ok kutuplulu�u ya��yoruz... Bunun tipik �rne�ini Suriye g�steriyor.
Yar�nlarda, ba�ka �lkelerde de ayn� durumla kar��la�ma durumunda olaca��z'' �ok kutuplu d�nyan�n parametrelerini �zkaya, ��yle yorumlad�: \'K�resel �ok-kutupluluk Bat�'n�n ekonomik etki g�c�n� yava� yava� yok ediyor. Avrupa Birli�i (AB) de b�lgesel bir g�� oda�� olarak entegrasyon s�recini h�zland�rmaktayd�. Birle�ik Krall�k ise entegrasyon s�reci h�zlanan AB'ye �ye olmas�na kar��n bu entegrasyon s�recinde �ekimser kal�yordu.
Ortaya yeni ��kan alternatif g�� merkezlerinin varl���, Bat�'n�n stratejik taahh�tlerini, hem siyasi hem de maddi a��dan, her yerde daha pahal� hale getiriyor. �in ve m�reffeh K�rfez �lkelerinin yeni yard�m �ekilleri, Asya ve Afrika'n�n ekonomik kalk�nmas�n� Bat�'dan uzakla�t�r�yor; Bat� ise, bu yeni rakip patronlar�n artan g�c�n� denetlemek �zere gerekli yumu�ak g��ten yoksun.\'

STRATEJ�K KARARLAR
Peki bu geli�meler kar��s�nda T�rkye ne yap�yor? \'T�rkiye'de, yeni �ok kutupluluktan azami d�zeyde istifade etme pe�inde. Gerek b�y�k g��lerle ili�kilerinde ve gerekse krizle beraber baz� g��lerin elini �ekmek zorunda kald��� b�lgelerde T�rkiye daha etkin olma pe�inde. �rne�in T�rkiye ile �srail aras�ndaki kriz ve Arap d�nyas�ndaki d�n���m, bir�ok dengeyi yerinden oynatt�. Bu nedenle de Washington y�netimi, Ankara ile ili�kilerini yeniden d�zenlemek zorunda.
ABD ve Avrupa bug�n, �nemli �slere ev sahipli�i yapan ve b�lgeye model olarak g�sterdikleri T�rkiye ile ili�kilerini s�rd�rmekle, T�rkiye'nin n�fuzunu art�rma �abas�n� makul g�rme aras�nda karar vermek durumundad�r.''

SONU�:
T�rkiye'nin b�lge ve d�nyada artan g�c�n�, di�er akt�rlerin ��karlar� ile nas�l senkronize edece�i stratejik kararlar gerekiyor. Yeni d�nya d�zeni kurulurken, T�rk h�k�metinin kritik olaylarda g�sterece�i refleksler gelece�imizi belirleyecek. Bu perspektiften bak�ld���nda T�rkiye'nin yak�n co�rafyas�nda hem cayd�r�c�l�k g�c�n� korumak hem de b�lge halklar�n�n zihnindeki 'g��l� T�rkiye' imaj�n� peki�tirmek i�in, �ok y�nl� hamlelerini devam ettirme, i�e de�il daha �ok d��a bakma, kronik sorunlar�na ne�ter atma ve g�c�n�, kapasitesini dostlar� i�in zorlamaktan �ekinmemek zorundad�r.