Türk modernleşmesi, gericilik ve roman

26 Ağustos 2012 Pazar, 09:28

Yüksel BAYSAL /Yeni Eksen

Size de öneririm. Türk klasiklerini yeniden okumak insana iyi geliyor.
Hem Türk yazınının geldiği noktayı görmüş oluyorsunuz hem de geçmiş döneme ilişkin yeni izlenimler ediniyorsunuz.
Son zamanlarda böyle iki yapıt okudum.
Biri Halide Edip Adıvar’ın Vurun Kahpeye adlı belgesel sayılabilecek eseri, öteki Reşat Nuri Güntekin’in Acımak adlı romanı…
***
İkisinin ortak özelliği, baş kahramanlarının kadın olması…
Her ikisinde de Başkent İstanbul dururken, Anadolu’ya hizmet etmeye gitmiş öğretmen figürü baş rolde…
Okumuş, aydın Türk öğretmen, büyük bir özveri göstererek Anadolu halkını eğitmeye gidiyor.
Bir dönem moda olan köy romanlarının ön versiyonu bu yapıtlar…
***
Her iki eser de orijinal diliyle yayınlanmış…
Buna temelde bir itirazım var.
Bu iki romanı okuyacak genç kuşaklar asla eski sözcükleri anlayamayacakları için bir kenara atacaklar veya sıkıcı deyip bırakacaklar…
Onun için bu yöntemden vazgeçmek gerekiyor.
Okullarda kesinlikle özleştirilmiş/sadeleştirilmiş haliyle okutulmalı bu yapıtlar…
Başka türlü Türk klasiklerini sevdirmenin olanağı yok!
***
Orada görüyorsunuz ki, Türkçemiz müthiş ilerlemiş…
Kitapların içinde Arapça-Osmanlıca sözcüklerin anlamları yazılmış…
Dilimizin özleştirilmesini karşı çıkanlara, bu yapıtları sözcük sözcük analiz ederek okutmak gerekiyor.
Binlerce yabancı kökenli sözcük dilimizi istila etmişti.
Buna karşı Cumhuriyet kurucuları bir savaşım başlatmıştı.
Yazın erlerimiz, edebiyat ustalarımız da bu çabaya destek vermişlerdi.
Ve onurlu savaştan büyük başarı elde edildi.
***
Halide Edip bile bunu yaptı.
İlk yayın tarihindeki diliyle, sonraki dili arasında kendi eliyle birkaç sözcük de olsa düzeltti.
Eminim her iki yazar şimdi yaşasaydı, kesinlikle özleştirilmiş hale getirirdi yapıtlarını…
***
Yazın eleştirmeni değilim ama okuyucu olarak değerlendirme yaparsam, Reşat Nuri Güntekin ile Halide Edip hiç karşılaştırılamayacak kadar farklı nitelikte yazarlar.
Reşat Nuri’nin romanları günümüzde bile rahatlıkla okunabilecek konumdayken, Halide Edip’i daha çok o döneme özgün bir romancı olarak değerlendirmek doğru olur.
Reşat Nuri gerçek bir romancı, çağları aşacak bir klasik…
Örneğin “Acımak”ta müthiş bir kurgu var.
Halide Edip daha düz bir şekilde anlatmış, anlatacaklarını…
***
Bu arada Vurun Kahpeye romanını okurken, Türk insanının düşünsel olarak nasıl geliştiğini görüyorsunuz.
Gericilik, bağnazlık, softalık bu toprakların hamurunda var.
Her türlü ilerleme gıdım gıdım sağlandı.
Din adına konuşanlar, toplumun ilerlemesinin önüne engel çıkarmaya çalıştı.
Sürekli olarak kadının, üretime, toplumsal yaşama katılmasına karşı inatla durmaya çalıştı.
Bugünkü AKP’nin dedeleri, kasabaya gelen bayan öğretmen için bakın neler söyledi o gün:
“Erkeklerin içinde yüzü gözü açık namahremler(anası, eşi, kız kardeşi dışındaki kadınlar) Müslümanların kalbini fesata vermek için şarkı söyleyerek dolaşıyorlar. Bunlar melundur, bunların eline çocuklarınızı teslim etmeyiniz, eğer bir gün içinize Yunan girdiğini değil, başımıza taş yağdığını görmek istemiyorsanız, bu karıların üstleri başlarıyla beraber kendilerini de parçalayınız, yoksa Cenab-ı Hakkın bütün gazapları üzerimizden eksik olmayacaktır.”
***
Bütün bu sözler, çarşaf giyen, son derece dindar ancak sadece yüzü açık öğretmen için!