�slamc�l�k M�sl�manlara kar�� m�?

19 A�ustos 2012 Pazar, 09:48

Etyen Mah�upyan /ZAMAN

�slamc�l�k konusunu asli sahiplerine devretmeden �nce birka� s�z daha s�ylenebilir. Bu tart��man�n 'bug�n', yani �slami kesimden gelen, bu duyarl�l��� kendi kimli�i olarak ilan eden bir toplumsal ve siyasi hareketin iktidara sahip oldu�u momentte ortaya ��km�� olmas� son derece anlaml�.


�ktidar devirleri genellikle bir s�rece yay�l�r ve yeni iktidar sahiplerinin bizzat kendi ideolojileri �zerinden tasarrufta bulunma hamleleri ile de devir i�leminin ger�ekle�ti�i belli olur. S�z konusu s�recin ilk b�l�m� bir 'd��man�n' alt edilmesi veya bir 'yanl���n' d�zeltilmesi gibi tan�mlanabilir. Ama nas�l adland�r�l�rsa adland�r�ls�n belirgin niteli�i var olan d�zenin bir yere kadar y�k�lmas�, tahrip edilmesi ve bunun ge�mi� iktidar�n k�s�tlanmas� yolu ile ger�ekle�mesidir. Ancak sonras�nda yeni iktidar�n otoritesini me�rula�t�rma, kendisine alan a�ma, rahatlama ve toplumsalla�ma d�nemi gelir. AKP iktidar� 'bug�n' ikinci d�nemde ve kendi taban�n�n kurucu bir akt�r olarak kamusal alana girmesine olanak sa�l�yor.

B�t�n bunlar�n �slamc�l�k tart��mas�yla yak�ndan ili�kisi var... ��nk� eski rejimle m�cadele edilen d�nemde, siyasete damgas�n� vuran �ey bizzat o rejimin nitelikleriydi. Kemalizm ve laiklik vurgusu �slami bir dil etraf�nda y���nlar�n toparlanmas� ve ortak bir itiraz sesi y�kseltmesi i�in yeterliydi. O s�rada M�sl�manlar aras�ndaki farkl�l�klar�n, kimin ve neyin �slami oldu�unun bir �nemi yoktu. M�sl�manlar ve �slamc�lar kendilerine ve birbirlerine de�il, �tekine bak�yorlard�. Oysa iktidara sahip olundu�u ve kamusal alan�n yeniden in�a edilebilme kanallar�n�n a��ld��� sonraki d�nemde, hem �tekinin varl��� siyaset olu�turmak a��s�ndan yetersiz hale geldi, hem de �ok yeni bir geli�me ya�and�: Kendilerine 'dindar' diyen bir�ok M�sl�man kamusal alana girdiler, kendi din anlay��lar�na uygun olan veya en az�ndan ona ters d��meyen �e�itli tutum ve davran��lar sergilemeye ba�lad�lar. Dahas�, bu tutum ve davran��lar giderek norm koyucu �zellik kazanma e�ilimi ta��ma ve yeni bir toplumsal iktidar�n niteli�ini tan�mlama istidad� g�sterdi.

K�sacas� iktidar�n ba�kalar�nda, �slami duyarl�l�ktan beslenen itiraz�n ise muhalefette oldu�u s�re�te, �slam'� belirleyen '�ey' t�m M�sl�manlar� ku�att��� varsay�lan ve tan�m� rehber ayd�nlarca yap�lan bir ideolojik M�sl�manl�k, yani genel anlam�yla �slamc�l�kt�. Oysa iktidar�n M�sl�manlara ge�ti�i, her dindar�n kendi din alg�s�n� kamusal alana yans�tabildi�i d�nemde, �slam'� belirleyen '�ey' s�z konusu iktidar sahibi M�sl�manlar�n niyet, istek, tercih ve taleplerini yans�tan pragmatik bir M�sl�manl�k, tabiri caizse M�sl�man iktidar�n 'praksisi' oldu.

B�ylece �slam, iktidar sahibi M�sl�manlar sayesinde �slamc�lar�n elinden 'ka��r�ld�'. Bu noktada iktidar sahibi derken, AKP h�k�metini de�il, onu �ok a�an bir bi�imde ekonomiden sanat ve k�lt�re, e�lence d�nyas�ndan yeni aile d�zene�ine her alanda yeniyi in�a eden bir dalgadan bahsediyoruz. Bu dalgan�n akt�rleri kendilerini muhakkak ki dindar olarak g�r�yor ve iyi M�sl�manlar addediyorlar... �te yandan kendilerini de�i�mez bir dindarl�k kal�b�na uydurmaktansa, dindarl��� kendi hayatlar�n� ve bireysel hayallerini ku�atacak bi�imde tedrici olarak yeniden bi�imlendiriyorlar.

Basit�e s�ylersek, M�sl�manlar sek�lerle�iyor ve bu da �slamc�l���n cemaat i�i otoritesini kaybetmesi anlam�na geliyor. Kemalist rejimin laikli�i ile m�cade edildi�inde b�yle bir sorun yoktu, ��nk� sek�lerle�me laikli�in 'm�temmim c�z�' gibi alg�lan�yordu ve asl�nda felsefi a��dan bu iki kavram�n birbiriyle �eli�kili olabilece�i idrak edilmemi�ti. Derken laikli�in otoriter zihniyet alt�nda Kemalist yoruma ta��nd���, her zaman devlet�i bir yakla��m� ima etti�i ke�fedildi ve bu tespit bizzat dindar ve M�sl�man Ba�bakan taraf�ndan telaffuz edildi. B�ylece sek�lerle�me zihniyet ba�lam� a��s�ndan laiklikten koptu. Sek�lerle�menin farkl� bir zihniyet alt�nda ya�anabilece�i ve bunun dindar kalarak ama din alg�s�n� �zg�rle�tirerek yeni bir ki�iselle�me yaratabilece�i deneyimle anla��ld�.

Dolay�s�yla eskiden t�m M�sl�manlar laikli�e kar�� iken, bug�n �slamc�lar art�k sek�lerle�meye kar��lar ve onu yeniden laiklikle �zde�le�tirmek istiyorlar. Bu durum, ge�mi�te t�m M�sl�manlar�n modernle�meye kar�� iken, �imdi �slamc�lar�n bizzat modernli�e kar�� olmalar�yla paralel... Ne var ki T�rkiye'nin yeni sosyolojik ger�e�i, sek�lerle�en ve kendi d�nyas�ndan bir modernlik �retmek �zere olan yeni bir M�sl�man'� ve dindarl��� haberdar ediyor. Bu toplumsal dalga modernli�in ve devlet�i otoriter laikli�in ele�tirilebildi�i post-modern ve k�resel bir tarih aral���nda m�mk�n olurken, geri d�n��� �imdilik olanaks�z bir sosyolojik ve zihn� e�i�in ge�ilmesiyle de sonu�land�.

�slamc�lar�n anlamas� gerek ki, art�k 'elimizdeki' M�sl�manlar bu ve onlar�n kendilerini dindar kalarak de�i�tirme d�rt�s�n� durdurmak zor. Bu durumda sek�lerle�meye ve modern olana kar�� ��kman�n bizzat M�sl�manlara kar�� olmak gibi alg�lanabilece�ini idrak etmekte yarar var.

Orhan Miro�lu'na �ifa dile�i notu: �ttihat��l���n ne oldu�u meselesine Hrant'� da sokup bir de benim bu haf�zay� yok sayd���m� yazabildi�ine g�re pekiyi bir ruh halinde olmad���n� san�yorum... Ge�mi� olsun Orhan'c���m.