Suriye şimdi resmen ‘düşman’

27 Haziran 2012 Çarşamba, 09:00

Sami Kohen /Milliyet

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın dünkü konuşması, iki yıl öncesine kadar “stratejik ortak” olarak nitelenen Suriye’nin şimdi ülke güvenliği

Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın dünkü konuşması, iki yıl öncesine kadar “stratejik ortak” olarak nitelenen Suriye’nin şimdi ülke güvenliği için bir “tehdit unsuru” sayıldığını ortaya koydu.
Ankara’nın güney komşusu ile ilgili bu yeni tehdit algılaması sadece iki ülke arasındaki ilişkiler açısından değil, bölgesel strateji bakımından da, önemli bir gelişme.
Bu değişikliğe yol açan olay, Suriye’nin geçen cuma bir Türk askeri uçağını düşürmesi.
Bu olay ne yazık ki Türk-Suriye ilişkilerini -hele Esad rejimi yerinde durdukça- onarılamayacak bir noktaya getirmiş bulunuyor.
Bu ara gerginlik kontrol altında tutulabilir ve yeni sürtüşmeler önlenebilirse, ne ala. Aksi halde bir çatışma dönemine girilmesi riski oldukça yüksek.
* * *
Başbakan Erdoğan’ın konuşmasındaki en önemli unsur, Ankara’nın Suriye ile ilgili yeni tehdit algılaması üzerindeki değerlendirmesidir. Buna göre Türkiye, sınıra yaklaşan herhangi bir askeri unsuru hedef alabileceğini ve saklı tuttuğu müdahale hakkını da, “zamanını, yerini ve yöntemini kendi belirleyerek” kullanmaktan çekinmeyecektir.
Başbakan, Türk jetinin düşürülmesine karşılık olarak hazırlanan “Eylem Planı”nın -veya “yol haritası”nın detayına fazla inmedi. Yani diplomatik yollar dışında ne gibi eylemlerin planlandığını açıklamadı. Ancak Başbakan’ın söyledikleri, gerekli görülebilecek bir müdahale için şartların ucunu açık bırakıyor.
Başbakan bu konuşmasında Beşar Esad ve babası için de şimdiye kadar kullandığı en ağır terimleri telaffuz etti. Buna karşılık Türkiye’nin Suriye halkından yana tavrını sürdüreceğini belirtirken, muhaliflere ve direnişçilere destek olmaktan çekinmeyeceğinin de işaretini verdi.
Başbakan, Beşar Esad’ı yola getirmek için harcadığı çabaların boşa gittiğini anlatırken, Ankara’nın Şam yönetimi aleyhindeki yeni duruşunda, bizzat aldatılmış olmanın yarattığı derin hayal kırıklığının ve kızgınlığın da rol oynamış olduğu hissediliyor.
* * *
Başbakan’ın dün bütün dünyanın dikkatle izlediği konuşmasını yaptığı saatlerde, NATO’nun daimi temsilcileri Brüksel’de Suriye ile jet krizini görüşüyordu.
Türkiye’nin isteği üzerine yapılan bu toplantı, beklenen sonucu verdi: NATO’nun diğer 27 üyesi Türkiye’nin bu olayla ilgili görüşlerini benimsedi, bulgularını tescil etti ve Suriye’yi kınayarak Türkiye ile dayanışma halinde olduğunu açıkladı.
Yayınlanan bildiri ve Genel Sekreter Rasmussen’in söyledikleri, Suriye’ye karşı olduğu kadar, Rusya’ya karşı da bir uyarıcı ve caydırıcı mesaj niteliğini taşıyor.
Bütün mesele Beşar Esad’ın gerek Başbakan Erdoğan’ın açıklamasından, gerekse NATO’nun aldığı pozisyondan ne kadar etkileneceğidir.
Türk uçağının bile bile düşürüldüğü varsayımından hareket edersek, Şam diktatörünün böyle bir eylemin olası sonuçlarını önceden hesaplamış olduğu sonucunu çıkarabiliriz. Gerçekten Esad, kendisine karşı aktif tavır alan ve muhaliflerle işbirliği yapan Türkiye’ye bir gözdağı vermek istemiş olabilir. Rusya’ya güvendiği için de büyük ihtimalle kimsenin (ne NATO’nun, ne BM’nin) kendi canını acıtacak bir harekette bulunamayacağını da düşünmüş olabilir.
Bu bakımdan NATO’nun açıklaması pratikte onu pek rahatsız etmeyebilir. Dünya liderlerinin kınamaları da öyle...
Ama unutmamalı ki Esad dışarıda da, içeride de giderek sıkışıyor. Suriye ordusundan artan firarların onu endişelendirmemesi imkânsız. Direnişin giderek tırmanması da keza...
Şimdi karşısında, yeni “tehdit algılaması” ile duran bir Türkiye de var. Uluslararası örgütler bu aşamada kınamalarla, uyarılarla yetinebilir ve Esad bunu ciddiye almayabilir.
Ama Türkiye her an “eylem planları”nı hayata geçirmeye, yani harekete geçmeye hazır. Esad şimdi Başbakan’ın bu konudaki açıklamasını hafife alabilir mi?