EDEB�YAT NOTLARI- 31
Bu konu �ylesine geni�,
�ylesine u�suz bucaks�z ki, bir yaz�ya s��mas� m�mk�n de�il. ��nk� tarihin her devrinde, her t�rl� y�netimde; ad�na ister krall�k, ister diktat�rl�k, ister �ileri demokrasi� densin; iktidarlar�n yazarlardan korktu�u ger�e�i de�i�memi�. Yazarlar� �airleri idam etmi�ler, hapiste ��r�tm��ler, hayatlar�n� zindana �evirmi�ler.
Yaln�z bu olgu bile, �s�z��n g�c�n� g�stermeye yetiyor. Tanklar�, toplar�, ordular� olan koskoca iktidarlar, �s�z�den, �yaz��dan korkuyor. �areyi yazarlar� �ld�rmekte, i�eri atmakta buluyor ama bu sefer de idam edilenlere yak�lan a��tlar kulaklar�nda yank�lan�yor ya da m�thi� bir cezaevi edebiyat� do�uyor.
Bug�n Pir Sultan Abdal�� idam ettiren H�z�r Pa�a unutulup gitti ama ����nc� �lmem bu hain/Pir Sultan �l�r dirilir� dizeleri, aradan ge�en d�rt y�z y�la ra�men zalimlerin surat�nda tokat gibi �aklamaya devam ediyor.
Anadolu�nun y�rek yak�c� a��tlar�, hapis ac�s�n� anlat�yor.
�Mapushanelere g�ne� do�muyor� dizesinin g�c�, d�nyada hangi �iir dizesiyle �l��lebilir.
Hangi masa ba�� �iiri �Mapusun i�inde �� a�a� incir/Elimde kelep�e boynumda zincir/Zincir salland�k�a kollar�m sanc�r/D��t�m bir ormana yol belli de�il/Yatar�m yatar�m g�n belli de�il� t�rk�s�n�n i�tenli�ine ula�abilir.
***
Dostoyevski�nin ��l�ler Evinden An�lar� kitab�, Sibirya esaretinin unutulmazlar� aras�ndad�r. Antonio Gramsci�nin, Oscar
Wilde��n cezaevi an�lar�, Naz�m��n, Ahmed Arif�in, Enver G�k�e�nin hapishane �iirleri, Erdal �z��n �Yaral�s�n� roman�... Hangi birini sayay�m. Hepsi birbirinden vurucu, yaralay�c�, zalime lanet okutan kitaplar.
Burada ilgin� olan nokta; yazarlar�n, �airlerin, d���n�rlerin �l�m pahas�na s�yleyecekleri s�zden vazge�memeleri. Belki de edebiyatla u�ra�mayanlar�n yani kelimenin g�c�ne inanmayanlar�n anlayamayaca�� bir �ey bu.
Kurnaz bir adam, yaz�lar� y�z�nden ac� �eken bir yazara bak�p ���in mi yok be adam. Yazmay�ver, s�ylemeyiver. Dilini tut, rahat rahat ya�a git �u d�nyada. Ba��n� niye derde sokuyorsun?� diye d���n�r.
Kendince hakl�d�r da ama bilmedi�i tek nokta yazarlar�n, yarat�c�lar�n kurnaz olmad���d�r. ��nk� kurnazl�k k���k insanlara mahsus bir ya�am �zelli�idir, b�y�k ruhlar buna tenezz�l etmez hatta anlayamaz bile. B�y�k zek�lar�na ra�men (belki de o y�zden) kurnaz olmay� beceremezler bir t�rl�.
�airin dedi�i gibi �Kartal� g�ky�z�nde u�uran kanatlar o kadar b�y�kt�r ki, yerde y�r�mesine engel olur.�
Yarat�c�lar da hayatlar�n� s�z�n g�c�n� kan�tlamaya adarlar, �anaklar�na kemik at�lmas�na de�il.
S�z g�c�nden hayat� pahas�na vazge�ememi� olman�n en m�thi� �rne�i bizim edebiyat�m�zdan ��km��t�r.
Bilenlere tekrar olacak ama bilmeyenler i�in anlatay�m:
�air Nef�i, �Siham-� Kaza� (Kader Oklar�) adl� bir hiciv eseri yazm��. Tam bu eserin sultan huzurunda okundu�u gece de y�ld�r�m d��m��. Nef�i�ye k�zan padi�ah, �airin odunlu�a hapsedilmesini, ertesi sabah da idam edilmesini buyurmu�.
O d�nemin dalkavuk m�nevverleri �G�kten nazire indi Siham-� kazas�na/Nef�i kendi diliyle u�rad� hakk�n belas�na� demi�ler.
Nef�i �ok sevilen bir �air oldu�u i�in siyahi harem a�as� bir beyaz ka��t, hokka ve divit alarak odunlu�a gitmi�. Nef�i�den padi�aha bir af dilek�esi yazmas�n� istemi�. Saray�n ileri gelenleri bu dilek�eyi padi�aha sunacak ve onun can�n�n ba���lanmas�n� dileyeceklermi�.
Nef�i�nin kollar� ba�l� oldu�u i�in harem a�as� dividi hokkaya bat�rm��, ka��da e�ilmi� ve �S�yle bakal�m� demi�. Ama tam bu s�rada divitten bir damla siyah m�rekkep damlam�� ka��da. Bunun �zerine Nef�i kendini tutamam�� ve siyahi harem a�as�na �M�barek teriniz damlad� efendim� deyivermi�. Bu zalim �akaya k�zan a�a da �Allah belan� versin� diyerek odunluktan ��k�p gitmi�. B�y�k �air Nef�i ertesi sabah idam edilmi�.
Arada bir bu hik�ye akl�ma gelir ve Nef�i�nin o andaki ruh durumunu d���n�r�m. Bu kadar zeki bir adam elbette ki hayat�n� bir espriye feda etmezdi ama dilinin ucuna kadar gelen o g�zel bulu�u kullanmadan edemedi herhalde. A�z�ndan ka��rd�. ��nk� hayat�n� g�zel s�zler bulmak �zerine kurmu�tu, varl�k nedeni buydu. Laf� gedi�ine oturtmak onda refleks haline gelmi�ti.
Ve Nedim�in minik k�z�n�n ete�i
Ahmet Arif �Ak�am erken iner mapusaneye� demi�ti. Ger�ekten de �yledir, erken iner ve geceleri �ok zor ge�er.
Nedim �ener ve Ahmet ��k i�in de bir y�l� a�k�n bir s�re, dile kolay hayat�n bir y�l� �ok zor ge�ti. Mustafa Balbay, Tuncay �zkan, Mehmet Haberal, �lker Ba�bu�, Rag�p Zarakolu, B��ra Ersanl�, M�yesser Y�ld�z, Soner Yal��n ve daha binlerce �d���nce su�lusu� (ne demekse) i�in zor ge�meye devam ediyor.
Ama bazen bir bak�yorsun minicik bir k�z�n ete�indeki basit bir d��me, bir zul�m rejimini yere seriveriyor.
Nedim �ener�in k�z� cezaevine babas�n� ziyarete geldi�inde ete�indeki d��menin �tmesi �zerine onu ��kartt�rmalar� ve k���k k�z� bir h�rkaya sararak cezaevine sokmalar�, zul�m ordular�n� peri�an ediyor. ��nk� bu manzara insanlar�n vicdanlar�n� kanat�yor. Kanayan vicdanlar kar��s�nda hi�bir rejim ayakta kalamaz.
Bug�n o minik yavru, rejimlerden, silahl� adamlardan, demir parmakl�klardan, mahkemelerden, iktidar sahiplerinden daha g��l�.
��nk� onun iktidar� en y�ce yerde; insanlar�n vicdanlar�nda.
Hapisteki yazarlar konusu, T�rkiye�de de hi� g�ndemden d��medi. Kendimi bildim bileli, asker-sivil iktidarlar, yazarlar� hapsettiler. Bu zul�mden her ku�ak nasibini ald�. Ve deyim yerindeyse �hapishane T�rk yazarlar� i�in bir okul� yerine ge�ti. Naz�m Hikmet gibi bir �ok �air, edebiyat��, yazar, Anadolu k�yl�s� ile hapiste tan��t�lar.
Onlar�n dillerini, deyimlerini, hik�yelerini ��rendiler.
|