Evrensel hukuk özel yetkili mahkemeleri taşıyamaz

14 Şubat 2012 Salı, 10:19

Sedat Ergin /Hürriyet

DOĞRUDAN MİT yönetimi üzerinde kilitlenen son krizin en önemli sonuçlarından biri, Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemeleri’yle ilgili yapısal sorunların boyutları hakkında Türk kamuoyunda belirgin bir farkındalık yaratmış olmasıdır.

Aslına bakılırsa, bu mahkemelerle ilgili olarak hem Türkiye’deki hukuk çevreleri, hem de Batı dünyasında eleştirel bir bakış çoktandır şekillenmekteydi. Bütün mesele, son dönemde yavaş yavaş kendisi bile şikayetçi olmaya başlamasına karşılık, hükümetin bu konuda harekete geçmekten kaçınmasıydı.

BAROLAR BİRLİĞİ’NDEN İLGİNÇ UYARI

Türkiye Barolar Birliği Başkanı Ahsen Coşar’ın bundan tam iki yıl önce yapmış olduğu bir açıklama, bugüne dönük ilginç izdüşümleri taşıyor. Coşar, bu mahkemelerin tehlikeli bir yönelişe girdiği konusunda uyarıda bulunmuş, önlem alınmadığı takdirde özel yetkili savcıların Başbakan’ı bile ifade almaya çağırabileceklerini söylemişti. Bugünlerde galiba hep birlikte Coşar’ın senaryosuna yakın bir duruma tanıklık ediyoruz.

Özel yetkili mahkemelerin kaldırılması artık Barolar Birliği’nin en önemli hedeflerinden birini oluşturuyor. Toplam 78 barodan 57’si geçen yıl yayımladıkları “İzmir Deklarasyonu” ile bu mahkemelerin kaldırılması çağrısında bulunmuştu.

Bu bildiride, “özel mahkemelerin savunma hakkını kısıtladığı, silahların eşitliği ilkesine ve adil yargılanma hakkına ciddi bir tehdit ve tehlike oluşturduğu, hukuk güvenliğini ve güvenilirliğini zedelediği” vurgulanmıştı.

CİDDİ USUL HATALARI

Burada önem taşıyan, Başbakan’a yakın bir bürokrat hedef alındığında hemen harekete geçen hükümetin, özel yetkili mahkemelerin başka sanıklara dönük bazı tartışmalı tasarrufları karşısında genellikle seyirci kalmayı tercih etmiş olmasıdır.

Bu mahkemelerdeki adli süreçlerin çok ciddi usul hatalarına sahne olduğu bir sır değildir. Örneğin, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun savcılara sanıkların lehine olan delilleri de toplama görevini yüklemesine karşılık, Balyoz davasında örnekleri görüldüğü üzere lehte delillerin değerlendirilmediği, savunmayla paylaşılmadığı durumlar pekala yaşanabilmektedir.

Bu gibi konularda açılan inceleme ve soruşturmaların HSYK’da oldukça ağır bir şekilde seyrettiği de bir sır değildir; Deniz Feneri soruşturması gibi istisnalar haricinde...

Sıkıntı yaratan meselelerden biri, usul hataları bir tarafa, bu mahkemelerin neredeyse her fiili organize suç kalıbı içinde yorumlayarak, her konuda kendilerini yetkili gördükleri bir doktrin geliştirmiş olmasıdır. Özel yetkili savcılar, sıkça her durumdan bir suç örgütü çıkartabiliyor. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Aziz Kocaoğlu’nun çete liderliğiyle suçlandığı dava ile ana ekseninde Fenerbahçe ve Başkanı Aziz Yıldırım’ın yer aldığı şike davası bu örnekler arasında verilebilir.

AVRUPA DA “KALKMALI” DİYOR

Bu mahkemelerin Türkiye ile Avrupa hukuk sistemi arasında ciddi bir baş ağrısı haline gelmekte oluşu meselenin dışa dönük boyutudur.

Bugün Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde (AİHM) verilen ihlal kararlarına bakıldığında, bunların önemli bir bölümünün DGM’lerle başlayan, özel yetkili mahkemelerle devam eden tasarruflarla ilgili olduğu söylenebilir. AİHM’nin sistematik hale geldiği için Türkiye’den düzeltmesini istediği bu gibi ihlal alanları arasında tutuklama önleminin yaygınlığı, uzun tutukluluk, adil yargılanma hakkının engellenmesi sayılabilir.

Keza Avrupa Birliği’nin geçen ekim ayında açıkladığı son ilerleme raporunda büyük davalarla ilgili altı çizilen hukuk sorunları da yine bu mahkemelerden kaynaklanıyor. Rapordan: “Soruşturmaların yürütülüş şekli ve ceza muhakemesi usullerine ilişkin uygulamalar davaların meşruiyeti açısından soru işaretleri yaratmaktadır.”

Söz konusu mahkemelerle ilgili en kuvvetli itiraz geçen ay Avrupa Konseyi’nin İnsan Hakları Komiseri Thomas Hammarberg’den gelmişti. Komiser, Türkiye’ye yaptığı ziyaretin sonunda hazırladığı raporda Türkiye’de adalet yönetimi ve insan hakları alanındaki en önemli sorunlardan birini özel yetkili mahkemeler olarak göstermiş ve bu yargılama düzeninin kaldırılmasını talep etmişti.

Sonuçta gelinen noktada, özel yetkili mahkemelerin Türkiye’nin kurumsal olarak bağlı olduğu Avrupa hukuk sistemi içindeki yerini zora soktuğunu söyleyebiliriz.
AK Parti hükümeti Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi sistemi içinde kalması arzusundaysa, özel yetkili mahkemeler konusunda köklü adımlar atmak zorunluluğunu duyacağı bir menzile doğru yaklaşmaktadır.